ĐẶC ĐIỂM ĐỚI ĐỨT GÃY SÔNG MÃ TRONG KAINOZOI

NGUYỄN VĂN HÙNG, HOÀNG QUANG VINH

Viện Địa Chất, Viện Khoa học và Công Nghệ Việt Nam

Tóm tắt: Đới đứt gãy Sông Mã trong Kainozoi có chiều dài trên 300 km với phần cơ bản phân bố ở địa bàn tỉnh Thanh Hoá. Những nghiên cứu về kiến tạo vật lý, địa chất địa mạo, địa hoá, địa nhiệt, địa chấn... ở khu vực này cho thấy đới đứt gãy hoạt động rất tích cực trong suốt Kainozoi. Trong KZ sớm đới có đặc điểm dịch chuyển bằng trái và bằng trái nghịch. Trong KZ muộn đới phát triển toả rộng về phía ĐN với tính chất trượt bằng phải thuận là chủ yếu. Tính chất của đới Sông Mã trong KZ muộn phản ánh cơ chế kéo tách trong việc hình thành nên trũng Thanh Hoá; tính chất trượt giãn của hệ thống đứt gãy phương TB-ĐN trên cánh TN của đới đứt gãy Sông Hồng cũng như ảnh hưởng của tách giãn võng Sông Hồng lên rìa lục địa phía tây của nó.

Đới đứt gẫy Sông Mã nằm giữa các kiến trúc Sông Mã, Thanh Hoá (cánh ĐB) và kiến trúc Sầm Nưa - Hoành Sơn (cánh TN) [2]. Đới kéo dài từ Mường Ẳng (Điện Biên), nhưng phần cơ bản kéo dài từ biên giới Lào-Việt đến bờ biển Tĩnh Gia (Thanh Hoá). Các đứt gãy trong đới ở đây cắt qua tất cả các đá có tuổi từ Mesoproterozoi (MP). Riêng đầu ĐN của đới các đứt gãy còn cắt qua cả các thành tạo bazan Đệ tứ và các trầm tích bở rời Đệ tứ không phân chia phân bố dọc thung lũng sông Mã, sông Âm, sông Chu và ở đồng bằng Thanh Hoá [3, 5].

Những nghiên cứu mới đây cho thấy đới Sông Mã hoạt động rất tích cực. Những đặc điểm về hình thái cấu trúc cũng như chuyển động của đới đứt gãy này không những thể hiện rõ điều kiện địa động lực của miền Tây Bắc Bộ sinh ra do tác động qua lại giữa khối Indosini với khối Hoa Nam qua đứt gãy Sông Hồng, mà còn là kết quả phát triển của võng Sông Hồng ở phía đông lên phần rìa lục địa phía tây của võng này. Dưới đây là những đặc điểm chủ yếu của đới đứt gãy trong Kainozoi

I. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI CẤU TRÚC

Cấu trúc đới đứt gãy Sông Mã tại khu vực này rất phức tạp, bao gồm một đứt gãy chính (ĐGc), phân bố gần rìa TN, chạy suốt chiều dài của đới và nhiều đứt gãy phụ (ĐGp) ở hai bên. Các đứt gãy trong đới kết hợp với nhau tạo nên nhiều kiểu hình hài cấu trúc (Hình 1) và gồm một số đoạn:

- Đoạn Mường Lát - Lang Chánh, đới có phương TB-ĐN và gồm 2-3 ĐGp gần song song, nhưng hướng vào và gần sát với ĐGc tại Lang Chánh. Chiều rộng của đới đạt 12-16 km .

- Đoạn Lang Chánh - bờ biển gồm đới chính và các đới phụ toả rộng kiểu "đuôi ngựa". Ở đới chính các ĐGp song song với ĐGc, bắt đầu từ Lang Chánh theo phương BTB-NĐN kéo dài đến Bái Thượng, đổi sang phương TB-ĐN qua Bến En cắt ra phía bờ biển Tĩnh Gia. Đoạn này gồm ba đới phụ:

+ Đới phụ thứ nhất trên cánh ĐB tách ra từ Lang Chánh kéo dài đến Ngọc Lạc hơi uốn cong về phía nam rồi kéo dài ra phía bờ biển. Chiều rộng của nó khoảng 5-8 km.

+ Đới phụ thứ hai cũng trên cánh ĐB, tách ra từ Hạ Hai (nam Bái Thượng) theo phương TB - ĐN chạy dọc rìa TN Núi Nưa rồi cắt ra bờ biển. Nhánh này rộng 3-4 km.

Hình 1. Vị trí và cấu trúc đới đứt gãy Sông Mã

+ Đới phụ thứ ba trên cánh TN tách ra từ tây Bái Thượng, theo phương NĐN chạy về phía Hoàng Mai (Nghệ An) dài hơn 50 km.

Chiều rộng tổng cộng của đới đứt gãy Sông Mã ở đoạn này tăng từ 15 đến 20 km tại Ngọc Lạc lên 30-35 km tại đầu ĐN.

ĐGc theo tài liệu phân tích ba hệ khe nứt cộng ứng (3HKNCƯ) [3] trên suốt chiều dài đều dốc đứng, góc dốc khoảng 80-90⁰, ít khi 70⁰ (Hình 2) và nghiêng về hướng ĐB (40-60⁰). Ở những đoạn có phương TB-ĐN, về hướng đông hoặc ĐĐB ở những đoạn phương á kinh tuyến, về hướng BĐB ở đoạn có phương á vĩ tuyến.

Các ĐGp có góc cắm thoải hơn 60-70⁰, đôi chỗ 45-50⁰, có hướng cắm thay đổi tuỳ thuộc vào vị trí, phương và mối quan hệ với ĐGc. Nhìn chung ở phần này của đới, ngược với ĐGc một số ĐGp trên cánh ĐB nghiêng về TN, một số khác lại song song hoặc ngả xa mặt trượt ĐGc (Hình 2). Trên cánh TN cũng có tình trạng tương tự. Quan hệ phức tạp này giữa các ĐGp với ĐGc là do kiểu cấu trúc, phản ánh tính chất trượt bằng của đới đứt gãy tại khu vực này tạo nên.

Hình 2. Thế nằm của các đứt gãy trong đới Sông Mã (theo 3HKNCƯ)

II. ĐẶC ĐIỂM CHUYỂN ĐỘNG

Phân tích khe nứt kiến tạo bằng các phương pháp cấu trúc động lực, dải khe nứt [3] và 3HKNCƯ ở hầu hết các điểm nghiên cứu đều xác định tính chất của đới đứt gãy chủ yếu là trượt bằng.

Cũng từ các kết quả phân tích trên đây, đã xác định được hai pha hoạt động với tính chất chủ yếu của đới đứt gãy như sau:

- Pha bằng trái chiếm ưu thế, tương ứng với trường ứng suất có S₁ phương á vĩ tuyến, gần nằm ngang; S₃ phương á kinh tuyến, gần nằm ngang; S₂ gần thẳng đứng [5].

- Pha bằng phải chiếm ưu thế, tương ứng với trường ứng suất có S₁ phương á kinh tuyến, gần nằm ngang; S₃ phương á vĩ tuyến, gần nằm ngang; S₂ gần thẳng đứng (Bảng 1-3, Hình 3) [3, 5].

Bảng 1. Kết quả phân tích khe nứt kiến tạo đới đứt gãy Sông Mã
bằng phương pháp dải khe nứt (Pha muộn)

Điểm khảo sát	Mặt trượt	Phương trượt	Tính chất
TH855	70 Ð70	343Ð 8	Bp
TH857	210 Ð70	130Ð12	Bp
TH944	202Ð 68	132Ð 41	Bp-N
TH945b	45Ð 79	320Ð 25	Bp
TH945	45Ð 72	131Ð 11	Bp
TH946	36Ð 63	308Ð 5	Bp
TH947	225Ð 84	312Ð 16	Bp
TH 864	201Ð 78	288Ð13	Bp
TH 915	234Ð72	145Ð3	Bp
TH 920	252Ð63	340Ð4	Bp
TH928b	240Ð 80	313Ð 59	T-Bp
TH 921b	240Ð78	323Ð31	Bp-T
TH 922	63Ð63	121Ð46	T-Bp
TH 922b	234Ð 81	317Ð 37	Bp-T
TH 924	220Ð60	288Ð33	Bp-T
TH 883	220Ð60	144Ð23	Bp
TH 931	240Ð45	273Ð40	T-Bp
TH882	72Ð 72	145Ð 40	Bp-T
TH878	30Ð80	301Ð4	Bp
TH893	50Ð80	137Ð19	Bp
TH891	60Ð80	149Ð23	Bp
TH880	72 Ð77	137Ð 53	T-Bp
TH935	56Ð68	138Ð19	Bp
TH876	63Ð72	336Ð9	Bp
TH873	58Ð81	140Ð 41	Bp-T
TH875	60Ð 80	125Ð 56	T-Bp
TH851	56 Ð79	334Ð35	Bp-N
TH852	50 Ð80	323Ð19	Bp
TH853	45 Ð70	322Ð28	Bp
TH854	200Ð 80	133 Ð18	Bp

Ghi chú: Bp: bằng phải, Bp-N: bằng phải nghịch, Bp-T: bằng phải thuận

Bảng 2. Kết quả phân tích khe nứt kiến tạo đới đứt gãy Sông Mã
bằng phương pháp cấu trúc động lực (pha muộn)

Điểm khảo sát	Các trục ứng suất S			Tính chất
	S1	S2	S2
TH856	347Ð8	245 Ð58	82 Ð31	Bp
TH943	350Ð13	240Ð55	88 Ð30	Bp
TH944	347Ð 25	176Ð 70	72Ð 10	Bp
TH945	175Ð 30	355Ð 58	266Ð 0	Bp
TH947	342Ð 19	162Ð 71	252Ð 0	Bp
TH863	7Ð36	201Ð53	102Ð7	Bp-T
TH 916	224Ð49	7Ð34	111Ð19	T-Bp
TH 866	0Ð31	180 Ð60	270Ð0	Bp-T
TH870	354Ð 7	210Ð 79	85Ð 6	Bp
TH885	161Ð 57	353Ð 32	259Ð 6	T-Bp
TH 921	192Ð46	4 Ð43	98Ð4	Bp-T
TH 922	184Ð44	4 Ð46	274Ð0	Bp-T
TH871	200 Ð32	355 Ð55	102Ð12	Bp-T
TH890	180 Ð 31	353Ð 59	260Ð 0	Bp-T
TH887	348Ð23	186Ð 66	81Ð 7	Bp
TH933	186Ð9	326Ð79	95Ð7	Bp
TH882	296Ð58	161Ð23	62Ð20	T-B
TH879	313Ð 77	183Ð 13	222Ð 0	Tp
TH880	318Ð 53	148Ð 36	55Ð 5	T-Bp
TH881	0Ð36	180Ð54	270Ð0	Bp-T
TH877	345Ð 40	182Ð 49	82Ð 9	Bp-T
TH893	179Ð21	347Ð69	85Ð3	Bp
TH894	15Ð0	285Ð79	105Ð11	Bp
TH935	176Ð0	86Ð71	265Ð19	Bp
TH876	190Ð30	10 Ð60	280Ð0	Bp
TH873	177Ð13	10Ð77	268Ð3	Bp
TH874	198Ð43	23Ð47	290 Ð3	Bp-T
TH875b	2Ð39	194Ð50	97Ð6	Bp-T
TH851	187 Ð28	350Ð61	93 Ð8	Bp
TH852	352 Ð10	111 Ð70	259Ð17	Bp
TH853	170 Ð28	358 Ð62	267Ð0	Bp
TH854	151Ð 6	260Ð 70	59Ð 19	Bp

Ghi chú: Xem bảng 1

Đáng chú ý là trong pha trước ở những đoạn có phương á kinh tuyến, đới đứt gãy có tính chất trượt bằng trái nghịch (nghịch bằng trái) hoặc trượt nghịch. Tại đó, trường ứng suất thay đổi chút ít: S₁ phương á vĩ tuyến, gần nằm ngang; S₃ nghiêng một góc lớn hơn 30⁰ hoặc gần thẳng đứng. Còn trong pha sau ở những đoạn đới đứt gãy (hoặc những đứt gãy hợp phần) có phương á kinh tuyến, tính chất thuận tăng lên, ở đây đới đứt gãy trượt bằng phải-T [3].

Phân tích sự biến dạng các yếu tố địa mạo (trong đó có các thành tạo Đệ tứ như thung lũng sông, suối, thềm, bãi bồi v.v...) cho phép xác định pha bằng phải xảy ra cả trong thời gian Đệ tứ và sau pha trượt bằng trái. So sánh những nghiên cứu trên với những nghiên cứu khác cho toàn khu vực thì pha bằng phải phải xảy ra trong thời kỳ Pliocen - Đệ tứ, còn pha bằng trái xảy ra trước đó - thời kỳ Paleogen - Miocen [3, 5].

Bảng 3. Kết quả phân tích khe nứt kiến tạo đới đứt gãy Sông Mã
bằng phương pháp 3HKNCƯ (pha muộn)

Điểm khảo sát	Các hệ khe nứt cộng ứng (H)			Mặt trượt	Tính chất
	Hệ thứ nhất (H1)	Hệ thứ hai (H2)	Hệ thứ ba (H3)
TH945	50 Ð70	300Ð70	225Ð30	50Ð70	Bp
TH945b	50Ð 80	120Ð80	270Ð30	50Ð80	Bp
TH943	210Ð80	130Ð80	325Ð30	210Ð80	Bp
TH944b	210Ð70	100Ð80	320Ð28	210Ð70	Bp
TH859	220Ð80	310Ð80	35Ð28	220Ð80	Bp
TH 920b	260Ð70	170Ð70	200Ð30	260Ð70	Bp-T
TH929	70Ð75	345Ð60	195Ð40	70Ð75	Bp-T
TH 928b	240Ð80	150Ð70	30Ð35	240Ð80	Bp-T
TH927	50Ð75	300Ð70	200Ð30	50Ð70	Bp
TH866	225Ð70	130Ð70	25Ð25	225Ð70	Bp-T
TH866b	45Ð80	340Ð80	190Ð32	45Ð80	Bp-T
TH867	70Ð75	340Ð80	240Ð35	70Ð75	Bp-T
Th868	60Ð60	240Ð80	280Ð30	60Ð60	Bp-T
TH870	230Ð80	120Ð90	0Ð30	130Ð80	Bp-T
TH885	68Ð68	304Ð34	180Ð79	68Ð68	T-Bp
TH 921	77Ð 73	330Ð70	180Ð45	77 Ð73	Bp-T
TH 922	60Ð70	180Ð75	300Ð50	60Ð70	T-Bp
TH922b	240Ð75	150Ð75	350Ð35	240Ð75	Bp-T
TH 924	230Ð70	340Ð80	80Ð45	230Ð70	Bp-T
TH926	54Ð78	130Ð60	300Ð30	54Ð78	Bp-T
TH871	70Ð70	300Ð70	230Ð35	70Ð70	Bp -T
TH882	70Ð80	340Ð50	0Ð80	70Ð80	T-Bp
TH882b	230Ð80	285Ð70	80Ð40	230Ð80	Bp-T
TH 883	50Ð 80	330Ð70	200Ð30	50Ð80	Bp
TH890b	240 Ð70	160Ð70	355Ð30	240Ð70	Bp
TH890	45Ð 70	300Ð70	170Ð30	45Ð70	Bp
TH892	40Ð80	320Ð70	180Ð30	40Ð80	Bp
TH893	50Ð80	340Ð70	210Ð20	50Ð80	Bp
TH891	60Ð80	170Ð85	275Ð40	60Ð80	Bp
TH879	54Ð60	210Ð50	335Ð70	54Ð60	T-Bp
TH880	72Ð72	335Ð70	190Ð35	72Ð72	Bp-T
TH881	236Ð68	146Ð79	343Ð45	236Ð68	Bp-T
TH935	60Ð70	320Ð80	180Ð35	60Ð70	Bp
TH876	60 70	320 70	190 20	60 70	Bp
TH872	50Ð80	140Ð85	330Ð30	50Ð80	Bp
TH873	60 Ð60	150Ð70	270Ð50	60Ð60	Bp
TH852	50Ð80	110Ð70	240Ð30	50Ð80	Bp
TH851	60Ð80	310Ð60	310Ð30	60Ð80	Bp
TH853	50Ð70	310Ð70	180Ð20	45Ð70	Bp
TH854	200Ð80	290Ð80	100Ð30	200Ð80	Bp

Hình 3. Tính chất của đới đứt gãy Sông Mã theo kết quả phân tích khe nứt kiến tạo
bằng phương pháp 3HKNCƯ (pha muộn).

Trong pha sớm, tại các vùng Lâm Phú, Làng Trà (huyện Lang Chánh, Thanh Hoá) đã tìm thấy hai vị trí có dấu vết các thung lũng cổ bị dịch chuyển trái (Hình 5). Đó là những dải địa hình trũng thấp mang hình thái của những thung lũng xâm thực. Dấu vết nguồn gốc của nó còn tìm thấy là các mảnh bề mặt tương đối bằng phẳng dưới dạng các mảnh đồi sót phân bố dọc theo đáy thung lũng, nằm trên cùng một độ cao tương đối so với đáy suối hiện tại và cao hơn các thành tạo Đệ tứ có mặt trong các thung lũng đó.

Dịch chuyển trái tại vị trí này là 600 m nhưng các thành tạo Đệ tứ của dòng suối hiện đại tại đó lại bị dịch chuyển phải khoảng 100 m. Như vậy "thung lũng" này đã bị dịch trái 700 m (Hình 4).

Trong pha muộn (Pliocen - Đệ tứ ), những dấu hiệu dịch chuyển phải của đới cũng thu thập được ở một số nơi.

Tại Lâm Phú (Lang Chánh) dọc theo thung lũng suối chảy vuông góc với đới, các đứt gãy đã làm dịch chuyển phải nhiều đoạn với biên độ khác nhau. Về phía tây đoạn suối vừa mô tả, một số đứt gãy khác cũng làm dịch chuyển các đường chia nước ở đó. Tổng biên độ dịch chuyển của các đứt gãy trong đới đây là 950 m (Hình 4).

Tại Khe Hạ (phía nam Bái Thượng) và Yên Cát, các dứt gãy cũng làm dịch chuyển các thung lũng suối và các đường chia nước với biên độ tổng cộng là 1600-1700 m (Hình 5).

Hình 4. Dịch chuyển của các đứt gãy trong đới đứt gãy Sông Mã tại Lâm Phú.

Với biên độ trên, nếu tính cho cả thời kỳ Pliocen - Đệ tứ (6 Tr.n.) thì tốc độ Bp của đới đứt gãy Sông Mã sẽ đạt từ 0,15 đến 0,3 mm/n. Nếu tính cho riêng giai đoạn Đệ tứ (1 Tr.n.) sẽ đạt giá trị 0,9 -1,7 mm/n.

Hoạt động hiện đại tích cực của đới đứt gãy được khẳng định bằng hàng loạt các dấu hiệu khác nhau:

- Các dị thường cao địa hóa đặc biệt như Ra, Hg, CO₂, CH₄ đã được tìm thấy ở các vùng ở Bá Thước, Lang Chánh, Thường Xuân và Mục Sơn [5, 7].

- Các dị thường địa nhiệt phản ánh tính hoạt động hiện đại của đới đứt gãy cũng thể hiện khá rõ ở các vùng Bái Thượng và Tĩnh Gia [3, 5].

- Nhiều điểm nứt - trượt đất lớn xuất hiện lặp lại nhiều lần và phân bố thành dải kéo dài, cũng xuất hiện tại nhiều nơi dọc theo đới đứt gãy như ở đèo Tâng Quái (Mường Ảng), thị trấn Sông Mã (Sơn La), Quảng Trường (Quảng Xương) [5].

Điểm xuất lộ nước nóng ở Lâm Phú (Lang Chánh) nằm trong đới đứt gãy cũng là bằng chứng về sự hoạt động hiện đại của nó [5].

Hình 5. Dịch chuyển của các đứt gãy trong đới đứt gãy Sông Mã tại Khe Hạ.

III. THẢO LUẬN VÀ KẾT LUẬN

Tất cả các dẫn liệu trên đây cho phép đi đến một số kết luận về đặc điểm đới đứt gãy tân kiến tạo Sông Mã như sau:

1. Đới đứt gãy Sông Mã dài trên 300 km (trong đó vùng nghiên cứu đạt gần 200 km), có phương chung TB-ĐN với nhiều đoạn thay đổi phương chút ít.

2. Đới có cấu trúc rất phức tạp, phát triển nhiều nhánh phụ, chủ yếu là trên cánh ĐB. Trên phần lớn chiều dài của đới (từ Mường Lát đến Lang Chánh) có kiểu cấu trúc song song, phần ĐN còn lại (đoạn Lang Chánh - bờ biển), đới thể hiện rõ kiểu cấu trúc "đuôi ngựa" .

3. Đới đứt gãy đã trải qua hai pha hoạt động trong Kainozoi với tính chất chủ yếu là trượt bằng: bằng trái trong pha sớm và trượt bằng phải có thành phần thuận trong pha muộn hơn.

4. Các thành tạo địa mạo tuổi Pliocen - Đệ tứ bị biến dạng phải trong đới đứt gãy là cơ sở để khẳng định pha muộn đã xảy ra trong giai đoạn này với biên độ bằng phải 900-200 m tương ứng với tốc độ từ 0,15 đến 0,2-0,3 mm/n nếu tính cho 6 Tr. n. và từ 0,9 đến 1,7 mm/n nếu tính cho 1 Tr. n..

Cũng dựa trên những dấu hiệu địa mạo, biên độ dịch chuyển trái của đới đứt gãy có thể đạt khoảng 7-7,5 km, tương ứng với tốc độ khoảng 0,4 mm/n nếu tính cho khoảng thời gian từ 23 Tr. n. đến 6 Tr. n. trước.

5. Hoạt động hiện đại của đới đứt gãy rất mạnh mẽ, được thể hiện ở các dị thường cao về địa hoá và địa nhiệt, các hoạt động nứt trượt đất ở nhiều nơi, hoạt động địa chấn mạnh và tiềm năng phát sinh những trận động đất lớn tới 6,5-7,0 độ Richter [1].

6. Sự phân nhánh và toả rộng về phía ĐN đi đôi với hợp phần thuận tăng lên trong đới đứt gãy đã chỉ ra đặc điểm trượt bằng phải thuận theo cơ chế kéo tách tại khu vực này của đới đứt gãy. Cơ chế đó cũng là động lực chính để hình thành đồng bằng Thanh Hoá trong Kainozoi muộn.

7. Trên bình đồ cấu trúc Kainozoi khu vực, đặc điểm trên đây của đới đứt gãy kết hợp với tính chất trượt bằng phảỉ thuận của hầu hết đới đứt gãy phương TB-ĐN của miền Tây Bắc Bộ [3] đã thể hiện rất rõ tính chất giãn - trượt kiểu đuôi ngựa trên cánh TN của đới đứt gãy Sông Hồng, đồng thời cũng là dấu hiệu đáng tin cậy về ảnh hưởng của trũng kéo tách Sông Hồng lên rìa lục địa phía tây của nó.

Công trình này là kết quả của đề tài NCCB do Bộ Khoa học và Công Nghệ tài trợ.

VĂN LIỆU

1. Cao Đình Triều, Nguyễn Danh Soạn, 1998. Hệ thống đứt gãy chính lãnh thổ Việt Nam trên cơ sở phân tích kết hợp tài liệu trọng lực, từ và ảnh vệ tinh. TC Địa chất, A/ 247 : 17-27. Hà Nội.

2. Lê Duy Bách, Ngô Gia Thắng, 1996. Phân vùng kiến tạo Tây Bắc Việt Nam. Địa chất khoáng sản Việt nam, 5: 96-105. Viện Địa chất. Hà Nội.

3. Lê Như Lai, 1996. Những nét cơ bản về cấu trúc kiến tạo Tây Bắc Việt Nam. Báo cáo HNKH lần thứ 12, Trường ĐH Mỏ-Địa chất, 4: 56-60. Hà Nội.

4. Nguyễn Đình Xuyên, Nguyễn Ngọc Thuỷ, 1997. Tính động đất và độ nguy hiểm động đất trên lãnh thổ Việt Nam. Công trình nghiên cứu Vật lý Địa cầu 1987 - 1997, tr. 36-91, Nxb KH&KT, Hà Nội.

5. Nguyễn Trọng Yêm (Chủ biên), 2001. Thiên tai nứt đất lãnh thổ Việt Nam và các biện pháp phòng tránh giảm nhẹ thiệt hại. BC đề tài cấp Nhà nước. Lưu trữ Viện Địa chất, Hà Nội.

6. Nguyễn Văn Hùng, 2002. Đặc điểm cơ bản của đứt gãy tân kiến tạo Tây Bắc Việt Nam. Luận án Tiến sỹ Địa chất, Thư viện Quốc gia , Hà Nội.

7. Nguyễn Văn Phổ, 2002. Biểu hiện hoạt động hiện đại của các đứt gãy khu vực Tây bắc theo kết quả đo radon. Tuyển tập HTKH “Động đất và một số dạng tai biến tự nhiên khác vùng Tây Bắc Việt Nam”, tr. 199 - 201. Nxb Đại học Quốc gia. Hà Nội.

8. Trần Văn Trị (Chủ biên), 1977. Địa chất Việt Nam - Phần Miền Bắc. Nxb KHKT, Hà Nội.