CHUYỂN ĐỔI CẤP TRỮ LƯỢNG VÀ CẤP TÀI NGUYÊN
MỎ LATERIT TÂN AN, XÃ TÂN AN, HUYỆN VĨNH CỬU, TỈNH ĐỒNG NAI

NGUYỄN MAI QUÂN, LÊ VĂN LƯỢNG

Văn phòng Hội đồng Đánh giá trữ lượng khoáng sản
Số 6, Phạm Ngũ Lão, Hà Nội

Tóm tắt: Điều 10 Quy định về phân cấp trữ lượng và tài nguyên khoáng sản rắn được ban hành tại Quyết định số 06/2006/QĐ-BTNMT ngày 07/06/2006 của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường yêu cầu cấp trữ lượng và cấp tài nguyên khoáng sản rắn phân theo các quy định trước đây phải được chuyển đổi sang cấp trữ lượng và cấp tài nguyên theo Quy định này. Tổ chức, cá nhân được giao quản lý mỏ hoặc tài liệu điều tra cơ bản địa chất về tài nguyên khoáng sản, khảo sát (tìm kiếm), thăm dò mỏ có trách nhiệm thực hiện công tác chuyển đổi cấp trữ lượng và cấp tài nguyên khoáng sản các mỏ đó. Đến nay, 36 báo cáo chuyển đổi cấp trữ lượng và cấp tài nguyên khoáng sản rắn đã được Hội đồng Đánh giá trữ lượng khoáng sản xem xét, công nhận. Tuy nhiên, nhiều tổ chức, cá nhân tiến hành hoạt động khoáng sản còn lúng túng trong việc chuyển đổi cấp trữ lượng và cấp tài nguyên khoáng sản răn. Bài báo lấy thí dụ về công tác chuyển đổi cấp trữ lượng và cấp tài nguyên laterit mỏ Tân An thuộc xã Tân An, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai để tổ chức, cá nhân tiến hành hoạt động khoáng sản hiểu rõ và thực hiện tốt công tác này, góp phần vào việc hoàn thành kế hoạch công tác này cuối năm 2010.

Để đáp ứng nhu cầu về phụ gia cho sản xuất xi măng hỗn hợp PCB của một loạt các nhà máy xi măng đã và đang xây dựng tại Nam Bộ, trong đó có Nhà máy Xi măng Hà Tiên 2, Công ty Xi măng Hà Tiên 2 đã thăm dò laterit ở suối Bà Vân, Tân An, Vĩnh An, tỉnh Đồng Nai (khi khai thác chuyển thành mỏ laterit Tân An, xã Tân An, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai).

Báo cáo kết quả thăm dò mỏ laterit Tân An được Hội đồng Xét duyệt trữ lượng khoáng sản (nay là Hội đồng Đánh giá trữ lượng khoáng sản) phê duyệt tại Quyết định số 221/QĐHĐ, ngày 24/12/1993 với trữ lượng laterit ở trạng thái tự nhiên được thể hiện ở Bảng 1.

Bảng 1. Trữ lượng mỏ laterit Tân An

Cấp trữ lượng	Trữ lượng laterit (nghìn tấn)
B	1.040
C1	2.000
C2	1.500
B+C1+C2	4.540

Bảng 2. Trữ lượng mỏ laterit Tân An khai thác còn lại đến 20 /5 /2007

Cấp trữ lượng	Trữ lượng laterit (nghìn tấn)
	Được duyệt	Đã khai thác	Còn lại
B	1040	280	760
C1	2.000	450	1.550
C2	1.500	120	1.380
B+C1+C2	4.540	850	3.690

Thực hiện Quyết định số 06/2006/QĐ – BTNMT, ngày 07/6/2006 của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường ban hành Quy định về phân cấp trữ lượng và tài nguyên khoáng sản rắn và Công văn số 3006/QĐ-BTNMT, ngày 14/7/2006 về việc thực hiện Quyết định số 06/2006/QĐ-BTNMT, ngày 07/06/2006 của Bộ Tài nguyên và Môi trường, Công ty Xi măng Hà Tiên 2 đã thực hiện công tác chuyển đổi cấp trữ lượng và cấp tài nguyên laterit Tân An và đã được Hội đồng Đánh giá trữ lượng khoáng sản công nhận tại Quyết định số 29/QĐ-HĐTL/CĐ, ngày 21/6/2007.

I. SƠ LƯỢC VỀ CÔNG TÁC THĂM DÒ

1. Đặc điểm địa chất mỏ:

Mỏ laterit Tân An nằm trong địa phận xã Tân An, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai. Kết quả công tác đo vẽ địa chất tỷ lệ 1/2000 đã xác định cấu trúc địa chất của mỏ rất đơn giản, chỉ gồm có thành tạo trầm tích lục nguyên được xếp vào Hệ tầng La Ngà (J_1-2 ln), thành tạo vỏ phong hoá trên các trầm tích Jura và các tích tụ hiện đại bở rời được xếp tuổi Đệ tứ không phân chia (aQ).

a. Các thành tạo trầm tích Jura

Trong phạm vi mỏ, các đá hệ tầng La Ngà (J_1-2 ln) có cấu tạo phân lớp dạng nhịp rất đặc trưng xen kẽ nhau giữa đá phiến sét, bột kết, đá phiến sét-vôi và bột kết vôi. Khi còn tươi, các đá thường có màu xám, xám xanh lục, có kết cấu khá rắn chắc. Khi bị phong hoá, các đá thường chuyển sang màu xám sáng, xám vàng, nâu đỏ vằn vện, kết cấu yếu, mềm bở. Trong phạm vi khu mỏ không gặp các đá còn tươi và rắn chắc của Hệ tầng La Ngà. Phần lộ ra trên mặt đất, các đá Hệ tầng La Ngà thường bị phong hoá mạnh mẽ, tạo ra vỏ phong hoá dày 1 - 10 m hoặc hơn. Phần trên cùng của vỏ phong hóa bị laterit hoá mạnh, tạo ra đới phong hoá kiểu ferit, là đối tượng được thăm dò và đánh giá để sử dụng làm nguyên liệu điều phối Fe₂O₃ trong phối liệu xi măng.

Vỏ phong hoá laterit phát triển rộng rãi trên toàn bộ diện tích khu mỏ, trên các đá trầm tích thuộc hệ tầng La Ngà (J_1-2 ln). Tuy nhiên, bề dày vỏ phong hoá nói chung và của các lớp trong vỏ nói riêng, được phát triển và bảo tồn không đồng đều, chịu ảnh hưởng rất lớn của đặc điểm địa hình. Ở các địa hình đồi, đỉnh còn tương đối rộng, sườn thoải thì thường gặp vỏ phong hoá có bề dày lớn hơn, ngược lại, ở các địa hình sườn có độ dốc lớn hoặc ở hẻm suối bị bào mòn nhiều thì vỏ phong hoá thường có bề dày nhỏ.

Theo các tài liệu lỗ khoan đã được thi công trên mỏ thì vỏ phong hoá ở đây có bề dày lớn nhất đến 9 - 10 m hoặc hơn, mỏng nhất là 1 - 2 m. Từ trên mặt trở xuống có các đặc điểm như sau:

- Lớp đất thổ nhưỡng: dày 0 - 0,5 m, gồm đất nâu gụ, dăm, cục hoặc kết vón laterit lẫn rễ cây cỏ. Một số mẫu hoá lấy trong lớp này cũng cho hàm lượng Fe₂O₃ khá cao, đạt yêu cầu công nghiệp.

- Lớp laterit giàu sắt (ferit): dày 0,5 - 4 m, thường có màu nâu sẫm, nâu đỏ, nâu đen, đôi chỗ xám đen. Thành phần chủ yếu là kết vón laterit, chiếm 50 - 80%, sét 20 - 50%. Đây chính là lớp sản phẩm được quan tâm, đối tượng được thăm dò đánh giá. Hàm lượng Fe₂O₃ thường trên 35%, Al₂O₃ thường dưới 16%.

- Lớp laterit giàu nhôm (alit): dày 0,5 - 3,0 m, có nơi có thể dày hơn. Phần phía trên gồm chủ yếu kết vón nâu nhạt, đôi chỗ màu nâu sẫm xen lẫn sét nâu nhạt chuyển dần xuống kết vón nâu nhạt xen lốm đốm sét trắng. Kết vón thường chiếm 30 - 40%, sét 60 - 70%. Hàm lượng Fe₂O₃ thường trên 35%, Al₂O₃ thường trên 16%.

- Lớp đất sét: dày 0,5 - 4,0 m, phần phía trên loang lổ nhiều màu từ vàng nhạt, nâu nhạt đến nâu sẫm, tím đỏ,… chuyển xuống dưới vàng nhạt, xám sáng, trắng (kaolin). Vài nơi ở phần thấp còn thấy được biểu hiện của phân lớp nguyên thuỷ.

b. Các tích tụ bở rời hiện đại (aQ)

Trong phạm vi khu mỏ Tân An, các trầm tích hiện đại phát triển rất hạn chế, chỉ có ở suối Bà Vân, nhưng không liên tục và ở một vài nhánh suối khác, dày 0,5 - 1,0 m. Thành phần tích tụ chủ yếu gồm có cuội, sỏi, dăm, sạn ở phần đáy và cát bùn, mùn thực vật ở phần trên. Cuội, sỏi, dăm đa khoáng gồm thạch anh và các vón cục hoặc mảnh dăm nâu sẫm từ laterit .

II. TÍNH TRỮ LƯỢNG VÀ TÀI NGUYÊN LATERIT

1. Về phân nhóm mỏ và mạng lưới công trình thăm dò

Mỏ laterit Tân An, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai có cấu trúc địa chất tương đối đơn giản, thân khoáng có dạng lớp phủ. Đối tượng thăm dò laterit thực chất là các tập đá laterit phong hoá. Thân khoáng nằm lộ thiên ngay trên mặt địa hình. Đặc điểm biến đổi các thông số địa chất thân khoáng tương đối ổn định theo các hướng. Căn cứ theo quy phạm sử dụng phân cấp trữ lượng các mỏ đá sét năm 1982 của Liên Xô (cũ), mỏ laterit Tân An được xếp vào nhóm mỏ 1b.

Đối với nhóm mỏ này phải thăm dò đến trữ lượng cấp B và C₁.

Mạng lưới công trình thăm dò theo quy phạm đối với trữ lượng cấp B là 100 x 100 m và cấp C₁ là (100 x 100) - (150x150) m.

Mạng lưới khoan thực tế ở khu thăm dò cấp B là 100x100m, khu cấp thăm dò cấp C₁ là 150-150 m.

2. Tính trữ lượng

a. Chỉ tiêu tính trữ lượng

Trữ lượng mỏ laterit Tân An được khoanh nối theo chỉ tiêu tạm thời số: 221/QĐHĐ ngày 24 tháng 12 năm 1993 theo công văn đề nghị số 264-XMHT2/KTSX, ngày 29/10/1993 của Công ty Xi măng Hà Tiên 2, như sau:

- Về chất lượng:

+ Hàm lượng theo mẫu đơn:

· Hàm lượng Al₂O₃ £ 16 %.

· Hàm lượng Fe₂O₃ ³ 35%

Khi một trong hai hàm lượng hoặc cả hai không đạt thì lấy theo tiêu chuẩn:

và Al₂O₃ +Fe₂O₃ ³ 51 %.

· Hàm lượng Na₂O + K₂O £ 1%

- Về chỉ tiêu chiều dày:

+ Chiều dày tối thiểu của thân laterit tính trữ lượng: ³ 1 m.

+ Chiều dày tối thiểu của lớp kẹp tách bỏ: ³ 1 m.

b. Phương pháp tính trữ lượng

Trữ lượng mỏ laterit Tân An được tính theo phương pháp khối địa chất. Công thức tính trữ lượng Q = S*m*d, trong đó Q là trữ lượng (nghìn tấn), S là diện tích (nghìn m²), m là chiều dày trung bình khối (m) và d là thể trọng (t/m³).

c. Kết quả tính trữ lượng

Kết quả tính trữ lượng mỏ laterit Tân An được Hội đồng Đánh giá trữ lượng khoáng sản phê duyệt được nêu ở Bảng 1.

d. Xếp cấp trữ lượng:

Việc xếp cấp trữ lượng ở mỏ laterit Tân An chủ yếu được dựa trên cơ sở mức độ tin cậy về địa chất của công tác thăm dò.

Ranh giới trữ lượng cấp B và C₁ được khoanh nối trực tiếp qua công trình thăm dò, còn ranh giới trữ lượng cấp C₂ được ngoại suy có giới hạn từ ranh giới trữ lượng cấp C₁ với khoảng cách không quá 1/2 khoảng cách công trình đã xác định cho cấp C₁.

Phạm vi khối trữ lượng cấp B có mật độ công trình khoan đạt mạng lưới 100 ´ 100 m; các đặc điểm về cấu tạo địa chất bên trong thân khoáng, chất lượng khoáng sản, điều kiện địa chất thủy văn - địa chất công trình đã nghiên cứu chi tiết đủ điều kiện để thiết kế khai thác mỏ.

Khối trữ lượng cấp C₁ về cơ bản đảm bảo mật độ công trình khoan thăm dò đạt 150 ´ 150 m hoặc 100 ´ 100 m, đặc điểm cấu trúc địa chất mỏ, chất lượng khoáng sản, điều kiện địa chất thủy văn - địa chất công trình được nghiên cứu đủ điều kiện nghiên cứu khả thi về khai thác mỏ.

Các khối trữ lượng cấp C₂ là khối ven rìa biên giới thăm dò và nằm kề các khối trữ lượng cấp C₁ và cấp B.

Với nguyên tắc phân khối và xếp cấp trữ lượng như trên, báo cáo đã phân được 13 khối trữ lượng, trong đó có 3 khối cấp B, 6 khối cấp C₁ và 4 khối cấp C₂.

Dựa trên hiện trạng khai thác đến tháng 4/2007 và các số liệu khai thác, Công ty Xi măng Hà Tiên 2 đã tính trữ lượng còn lại của mỏ. Nguyên tắc tính dựa trên kết quả thăm dò và khai thác của mỏ. Mỏ vẫn được chia làm 13 khối. Chiều dày trung bình của khối vẫn dựa vào các công trình thăm dò trong khối, thể trọng của mỏ lấy trung bình theo số liệu thăm dò và khai thác là 2,08 tấn/m³. Chi tiết tính diện tích còn lại của các khối đã khai thác dở dang được thống kê tại Bảng 3.

III. CHUYỂN ĐỔI CẤP TRỮ LƯỢNG VÀ CẤP TÀI NGUYÊN LATERIT

1. Về mạng lưới thăm dò

Công tác thăm dò mỏ laterit Tân An được thực hiện bằng các lỗ khoan theo mạng lưới:

- Mạng lưới (100 x 100 m) ở khu trung tâm từ tuyến II đến tuyến IX.

- Mạng lưới (150 x 150 m) ở khu phía bắc từ tuyến IX đến tuyến X và phía nam từ tuyến I đến tuyến II.

Chiều sâu các lỗ khoan thăm dò đều đạt độ sâu từ 3 đến 5,5 m kể từ mặt địa hình để nghiên cứu cấu trúc địa chất mỏ.

So sánh mạng lưới định hướng các công trình thăm dò đối với sét, theo Công văn số 3006/BTNMT-VPTL, ngày 14/7/2007 của Bộ Tài nguyên và Môi trường thì mạng lưới trên tương ứng với các cấp trữ lượng 121 và 122.

2. Đánh giá các yêu cầu về mức độ nghiên cứu của các cấp trữ lượng và cấp tài nguyên.

a. Về mức độ nghiên cứu địa chất

Công tác thăm dò mỏ laterit Tân An bao gồm các công việc sau: lập bản đồ địa chất mỏ tỷ lệ 1/2000, mặt cắt địa chất các tuyến tỷ lệ 1/2000, bình đồ phân khối trữ lượng 1/2000. Mỏ được thăm dò bằng các công trình khoan có tỷ lệ lấy mẫu lõi khoan ≥ 80%. Mạng lưới các công trình thăm dò đã thi công ở mỏ cơ bản đạt mạng lưới 100 x 100 m ở khu vực trung tâm, còn các khu khác đạt mạng lưới 150 x 150 m. Các công trình khoan thăm dò đều cắt qua độ sâu tính trữ lượng. Nhìn chung, công tác thăm dò đã làm rõ được các đặc điểm phân bố, hình thái điều kiện thế nằm của puzzolan; đã xác định được diện phân bố, các lớp không đạt chỉ tiêu tính trữ lượng trong thân khoáng; đã làm rõ được đặc điểm địa chất thuỷ văn, địa chất công trình, hệ số bóc của mỏ; chất lượng laterit đã nghiên cứu tới mức làm rõ được thành phần khoáng vật, hoá học, tính chất cơ lý và chứng minh được khả năng sử dụng chúng làm phụ gia sản xuất xi măng porlanđ hỗn hợp, theo tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 3735-82. Như vậy công tác thăm dò đã đạt mức độ nghiên cứu địa chất chắc chắn (mã số 1), tin cậy (mã số 2). Phần thân khoáng ven rìa, ngoài phạm vi khống chế của các công trình thăm dò đạt mức dự tính (mã số 3).

Bảng 3. Diện tích còn lại của các khối đang khai thác ở mỏ laterit Tân An (1.000 t)

Số TT	Khối TL	TL cấp B		TL cấp C1		TL cấp C2		Trữ lượng các cấp còn lại
		Duyệt	Đã KT	Duyệt	Đã KT	Duyệt	Đã KT	Còn lại
1	1-B	310	100					210
2	2-B	300	180					120
3	3-B	430						430
Cộng		1.040	280					760
4	4-C1			390	50			340
5	5-C1			300	300			0
6	6-C1			280	100			180
7	7-C1			410				410
8	8-C1			450				450
9	9-C1			170				170
Cộng				2.000	450			1.550
10	10-C2					400	120	280
11	11-C2					420		420
12	12-C2					320		320
13	13-C2					360		360
Cộng						1.500	120	1.380
Tổng		1.040	280	2.000	450	1.500	120	3.690

b. Về mức độ nghiên cứu khả thi

Báo cáo kết quả thăm dò mỏ laterit Tân An được Hội đồng Đánh giá trữ lượng khoáng sản phê duyệt tháng 12/1993. Công ty Xi măng Hà Tiên 2 đã lập báo cáo nghiên cứu khả thi và khai thác laterit được 10 năm và hiện đang tiến hành lập báo cáo nghiên cứu khả thi về khai thác mỏ giai đọan tiếp theo. Trên cơ sở nghiên cứu ban đầu ta thấy nhu cầu phụ gia cho xi măng ở khu vực miền Nam rất lớn, laterit Tân An có chất lượng tốt, được nhiều khách hàng mua; việc đầu tư khai thác mỏ chắc chắn có hiệu quả kinh tế.

Như vậy, đối với mỏ laterit Tân An, đã có báo cáo nghiên cứu khả thi và đã khai thác 10 năm với trữ lượng đã được khai thác là 644 nghìn tấn, nên đã đạt mức nghiên cứu khả thi (mã số 1).

c. Về hiệu quả kinh tế

Trữ lượng mỏ laterit Tân An đã được khai thác có hiệu quả kinh tế, nên trữ lượng cấp B và C₁ có thể xếp vào mức hiệu quả kinh tế (mã số 1).

Như vậy, đối với mỏ laterit Tân An sau khi chuyển đổi sẽ có các cấp trữ lượng và tài nguyên mới là: 121, 122 và 333 theo quy định tại Quyết định số 06/2006/QĐ-BTNMT ngày 07/6/2006.

Trữ lượng cấp B huy động vào khai thác còn lại ở mỏ chuyển thành cấp trữ lượng 111. Như vậy, khối 1-B, 2-B, 3-B được đổi thành khối 1-111, 2-111, 3-111.

Trữ lượng cấp C₁ huy động vào khai thác còn lại ở mỏ chuyển thành cấp trữ lượng 122 và khối 4-C₁, 6-C₁, 7-C₁, 8-C₁, 9-C₁ được đổi thành khối 4-122, 6-122, 7-122, 8-122, 9-122. Khối 5-C₁ đã khai thác hết trữ lượng. Trữ lượng khối 10-C₂ đã khai thác một phần lớn trữ lượng nên phần còn lại được chuyển đổi sang cấp 122.

Trữ lượng cấp C₂ chuyển thành tài nguyên 333 và khối 11-C₂, 12-C₂, 13-C₂ được đổi thành khối 11-333, 12-333 13-333 (chi tiết xem bình đồ phân khối trữ lượng và Bảng 4 kèm theo).

Bảng 4. Kết quả chuyển đổi và tính toán trữ lượng và tài nguyên từng khối
và toàn mỏ laterit Tân An (1000 tấn)

Tình hình trữ lượng và tài nguyên tính đến ngày 20/5/2007				Căn cứ xác định mã số chuyển đổi			Tình hình trữ lượng và tài nguyên laterit sau chuyển đổi
Khối trữ lượng	Cấp trữ lượng			Hiệu quả kinh tế	Mức độ nghiên cứu khả thi	Mức độ nghiên cứu địa chất	Trữ lượng		Tài nguyên
	B	C1	C2				121	122	333
1-B	210			1	1	1	210
2-B	120			1	1	1	120
3-B	430			1	1	1	430
4-C1		340		1	2	2		340
5-C1		0,0		1	2	2		0,0
6-C1		180		1	2	2		180
7-C1		410		1	2	2		410
8-C1		450		1	2	2		450
9-C1		170		1	2	2		170
10-C2			280	3	3	3		280
11-C2			420	3	3	3			420
12-C2			320	3	3	3			320
13-C2			360	3	3	3			360
Tổng	760	1.550	1.380				760	1.830	1.100

KẾT LUẬN

Công ty Xi măng Hà Tiên 2 đã tiến hành lập báo cáo chuyển đổi cấp trữ lượng và cấp tài nguyên mỏ laterit Tân An phù hợp với quy định trong Quyết định số 06/2006/QĐ-BTNMT, ngày 07/6/2006 của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường ban hành Quy định về phân cấp trữ lượng và tài nguyên khoáng sản rắn. Trữ lượng và tài nguyên chuyển đổi tính đến tháng 4/2007.

Sau chuyển đổi tổng trữ lượng laterit cấp 121 + 122 là 2.148 nghìn tấn và tài nguyên cấp 333 là 935 nghìn tấn quặng tự nhiên. Tổng trữ lượng và tài nguyên sau chuyển đổi và phần đã khai thác 644 nghìn tấn không có sự chênh lệch so với tổng trữ lượng cấp B + C₁ + C₂ đã được phê duyệt.

Công tác chuyển đổi cấp trữ lượng và cấp tài nguyên trên mỏ đạt yêu cầu và các tổ chức, cá nhân tiến hành hoạt động khoáng sản rắn có thể tham khảo để thực hiện công tác chuyển đổi cấp trữ lượng và cấp tài nguyên khoáng sản rắn theo đúng quy định của pháp luật về tài nguyên khoáng sản.

VĂN LIỆU

1. Bộ Tài nguyên và Môi trường, 2006. Quyết định số 06/2006/QĐ-BTNMT ban hành Quy định về phân cấp trữ lượng và tài nguyên khoáng sản rắn. Bộ Tài nguyên và Môi trường. Hà Nội.

2. Bộ Tài nguyên và Môi trường, 2006. Công văn số 3006/BTNMT-VPTL về việc hướng dẫn thực hiện quyết định số 06/2006/QĐ-BTNMT ngày 07/06/2006 của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường. Bộ Tài nguyên và Môi trường, Hà Nội.

3. Công ty Xi măng Hà Tiên 2, 1993. Báo cáo Thăm dò tỉ mỉ mỏ laterit suối Bà Vân xã Tân An, huyện Vĩnh An, tỉnh Đồng Nai. Lưu trữ Văn phòng Hội đồng Đánh giá trữ lượng khoáng sản, Hà Nội.

4. Công ty Xi măng Hà Tiên 2, 2007. Báo cáo Chuyển đổi cấp trữ lượng và cấp tài nguyên mỏ laterit Tân An, xã Tân An, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai. Lưu trữ Văn phòng Hội đồng Đánh giá trữ lượng khoáng sản, Hà Nội.