PH¸T HIÖN HO¸ TH¹CH BóT §¸ SILUR SíM
ë VïNG PHI£NG P»N (T¢Y NAM NHãM Tê Y£N CH¢U)
L£ THANH HùU, Vò XU¢N LùC
Liªn ®oµn B¶n ®å ®Þa chÊt miÒn B¾c, NguyÔn V¨n Cõ, Long Biªn, Hµ Néi
Trong khi tiÕn hµnh lé tr×nh kh¶o s¸t ®Þa chÊt phÇn phÝa TN diÖn tÝch ®Ò ¸n" LËp b¶n ®å ®Þa chÊt vµ ®iÒu tra kho¸ng s¶n tû lÖ 1: 50.000 nhãm tê Yªn Ch©u", míi ®©y tæ B¶n ®å thuéc ®Ò ¸n Yªn Ch©u, §oµn ®Þa chÊt 50A, Liªn ®oµn B¶n ®å ®Þa chÊt miÒn B¾c, lÇn ®Çu tiªn ph¸t hiÖn ®îc ho¸ th¹ch Bót ®¸ ë T©y B¾c Bé. §iÓm ho¸ th¹ch c¸ch trô së UBND x· Phiªng P»n kho¶ng 100 m vÒ phÝa §B, thuéc huyÖn Mai S¬n, tØnh S¬n La cã to¹ ®é: 210 03' 08" vÜ ®é b¾c; 1040 03' 26" kinh ®é ®«ng; thuéc tê b¶n ®å F-48-101-C (B¶n Cß Nßi).
S¬ bé ®Æc ®iÓm vÕt lé chøa ho¸ th¹ch Bót ®¸: trªn v¸ch ta luy ®êng, ®¸ gèc lé kÐo dµi 25-30 m, cao 1,2-1,5 m, tõ díi lªn gåm (H×nh 1):
- §¸ phiÕn sÐt, sÐt - silic ph©n líp 3-5 cm, chñ yÕu lµ mÇu x¸m tr¾ng, xen Ýt líp ®¸ phiÕn sÐt-silic mµu x¸m ®en, ®¸ bÞ vß uèn, nøt vì, c¾m vÒ TN víi gãc dèc thay ®æi 30 - 50o.
- §¸ phiÕn sÐt-silic chøa vËt chÊt than mµu ®en, ph©n líp 3-5 cm, mÆt líp kh¸ ph¼ng cã d¹ng s¬. Trªn mÆt ph©n líp ®· t×m thÊy ho¸ th¹ch Bót ®¸, b¶o tån kh¸ tèt, gåm 2 loµi: Demirastrites triangulatus (Harkness), Hedrograptus cf. rectangularis (Mc Coy), tuæi Silur sím, Landovery (S1) (do L¬ng Hång Hîc x¸c ®Þnh) (¶nh 1, 2, 3, 4).
Do tríc ®©y cha ph¸t hiÖn ®îc bÊt kú ho¸ th¹ch nµo trªn diÖn tÝch nµy, cho nªn trong ®o vÏ ®Þa chÊt tû lÖ 1: 500.000, §ovjikov. A.E. (1965) ®· xÕp c¸c trÇm tÝch nªu trªn vµo cïng víi trÇm tÝch carbonat chøa ho¸ th¹ch Amphipora sp., tuæi Eifel. §Õn giai ®o¹n ®o vÏ ®Þa chÊt tû lÖ 1: 200.000 tê V¹n Yªn, NguyÔn Xu©n Bao (1969), l¹i xÕp chóng vµo c¸c thµnh t¹o Devon kh«ng ph©n chia. N¨m 1978 khi hiÖu ®Ýnh lo¹t tê T©y B¾c, Phan Cù TiÕn ®· chuyÓn c¸c thµnh t¹o ®Ò cËp trªn vµo hÖ tÇng Pa Ham (O3-D1 ph). Do c¸c trÇm tÝch ë phÇn phÝa TN nhãm tê Yªn Ch©u ph©n bè trªn mét ®íi cã chÕ ®é kiÕn t¹o rÊt phøc t¹p, bÞ x¸o trén m¹nh mÏ vµ rÊt nghÌo vÒ di tÝch h÷u c¬, cho nªn rÊt khã kh¨n cho viÖc luËn tuæi. ViÖc ph¸t hiÖn ho¸ th¹ch Bót ®¸ nµy lµ b»ng chøng x¸c nhËn sù cã mÆt c¸c thµnh t¹o lôc nguyªn - silic tuæi Silur ë d¶i TN nhãm tê Yªn Ch©u. §©y lµ ho¸ th¹ch lÇn ®Çu tiªn ph¸t hiÖn vµ lµ mét tµi liÖu quý rÊt cã gi¸ trÞ vÒ mÆt khoa häc, gãp phÇn lµm s¸ng tá lÞch sö ph¸t triÓn ®Þa chÊt thuéc nhãm tê Yªn Ch©u nãi riªng vµ khu vùc T©y B¾c Bé nãi chung.
H×nh 1. MÆt c¾t ®Þa chÊt chøa ho¸ th¹ch t¹i vÕt lé YC. 2261
Ghi chó:
1- §¸ phiÕn sÐt-silic chøa vËt chÊt than mÇu ®en
2- §¸ phiÕn sÐt-silic mÇu x¸m tr¾ng xen ®¸ phiÕn sÐt-silic mÇu x¸m ®en
¶
nh 1, 2. Demirastrites triangulatus (Harkness)¶
nh 3, 4. Hedrograptus cf. rectangularis (Mc Coy)