NGUYÔN THÞ HåNG NHUNG

I. VÞ TRÝ §ÞA Lý, §ÞA TÇNG Vµ §ÆC §IÓM TRÇM TÝCH CHøA R¡NG NãN DEVON TH¦îNG

§iÓm ho¸ th¹ch R¨ng nãn míi ®­îc ph¸t hiÖn ë ®Ìo Ng«n Kim, bªn ph¶i ®­êng « t« §«ng Khª - Cao B»ng, c¸ch thÞ trÊn §«ng Khª 6 km vÒ phÝa t©y b¾c (to¹ ®é x = 22^o 27' 40", y = 106^o 24' 00’’). Trªn B¶n ®å ®Þa chÊt (B§§C) §«ng B¾c B¾c Bé 1:300.000 cña Bourret [1], diÖn lé nµy ®­îc vÏ vµo trÇm tÝch Givet, trªn B§§C miÒn B¾c ViÖt Nam 1:500.000 cña §ovjikov vµ nnk [2] ®­îc vÏ vµo diÖn lé cña c¸c trÇm tÝch Eifel – Givet; trªn B§§C 1:200.000 tê Chinh Si - Long T©n do Ph¹m §×nh Long [3] chñ biªn ®­îc vÏ vµo ®iÖp B»ng Ca, tuæi Givet; trªn B§§C 1: 50.000 côm tê §«ng Khª cña NguyÔn ThÕ C­¬ng vµ nnk (2002, L­u tr÷ §Þa chÊt) ®­îc vÏ vµo hÖ tÇng B¶n P¸p, tuæi D₁-D₂. Trong mÆt c¾t, nã cã vÞ trÝ ®Þa tÇng thuéc phÇn cao nhÊt cña mÆt c¾t Devon lé ra ë vïng §«ng Khª, n»m chØnh hîp trªn tËp ®¸ phiÕn silic. Thµnh phÇn trÇm tÝch gåm ®¸ v«i silic ph©n d¶i mê víi c¸c d¶i máng sÐt silic, dµy tõ 0,5-1 mm, mµu x¸m sÉm xen kÏ gÇn nh­ lu©n phiªn víi c¸c d¶i ®¸ v«i silic, dµy 5-10 mm, mµu x¸m s¸ng, khi phong ho¸ cã mµu vµng nh¹t, chuyÓn dÇn lªn ®¸ v«i mµu x¸m s¸ng, ph©n líp dµy. BÒ dµy cña tËp ®¸ v«i nµy trªn 200 m.

II. §ÆC §IÓM HO¸ TH¹CH Vµ ý NGHÜA §ÞA TÇNG

Cã kho¶ng 9 loµi vµ d¹ng R¨ng nãn thuéc c¸c gièng Palmatolepis, Hindeodella, Hibbardella, Polygnathus, Icriodus ®­îc ph¸t hiÖn; trong sè ®ã, c¸c ®¹i biÓu thuéc gièng Palmatolepis chiÕm ®«ng ®¶o h¬n c¶ gåm 3 loµi víi ®«ng ®¶o c¸c c¸ thÓ ®­îc b¶o tån tèt nh­: Pal. triangularis Sannemann, Pal. delicatula Branson & Mehl, Pal. clarki Ziegler.

Thµnh phÇn gièng, loµi R¨ng nãn cña ®iÓm ho¸ th¹ch ë ®Ìo Ng«n Kim tuy kh«ng ®a d¹ng nh­ng gåm nh÷ng d¹ng rÊt ®Æc tr­ng cña ®íi triangularis. ViÖc ph¸t hiÖn ho¸ th¹ch R¨ng nãn thuéc ®íi triangularis trong ®¸ v«i lé trªn ®Ìo Ng«n Kim lµ c¬ së x¸c nhËn sù cã mÆt cña c¸c trÇm tÝch Devon th­îng, bËc Famen ë vïng §«ng Khª. §ã còng lµ ®ãng gãp míi cho viÖc ph©n chia vµ liªn hÖ ®Þa tÇng Devon ë vïng §«ng Khª víi c¸c vïng kh¸c thuéc ®íi t­íng - cÊu tróc H¹ Lang.

B¶n ¶nh 1, h×nh 1, 2

M« t¶: NÐt ®Æc tr­ng cña loµi lµ th©n cã d¹ng 3 gãc, nhän dÇn vÒ phÝa sau vµ cã c¸c nèt sÇn t« ®iÓm th« ë mÆt trªn. Th©n sau vÓnh lªn trªn nh­ng ®Çu mót cã thÓ cong xuèng. Trôc th©n phÝa tr­íc cong, bao gåm nh÷ng chiÕc r¨ng ®¬n lÎ, trßn cã chiÒu cao t¨ng dÇn vÒ phÝa tr­íc. Trôc th©n phÝa sau lµ mét gê m¶nh, thÊp.

So s¸nh: Palmatolepis triangularis Sannemann ph©n biÖt víi Pa. clarki Ziegler ë ®iÓm bê th©n cña Pa. clarki Ziegler dµy h¬n vµ cã c¸c gê t« ®iÓm.

Ph©n bè ®Þa tÇng vµ ®Þa lý: BËc Famen, tõ ®íi triangularis ®Õn ph©n ®íi crepida h¹ ë ch©u ¢u, B¾c Mü, ch©u óc vµ ch©u ¸.

B¶n ¶nh 1, h×nh 7

M« t¶: Th©n dµi, hÑp; thuú râ. Bê tr­íc cña th©n ngoµi giao víi phiÕn r¨ng t¹i trung ®iÓm cña trôc th©n tr­íc (tõ mÊu trung t©m ®Õn ®iÓm cuèi cña phiÕn r¨ng tù do); phÇn bê cña th©n dµy h¬n phÇn trong cña th©n nhê c¸c t« ®iÓm; tuy nhiªn, th©n cña Palmatolepis clarki Ziegler t­¬ng ®èi dµy vµ th­êng dµy h¬n th©n c¸c loµi kh¸c thuéc gièng Palmatolepis. Trôc th©n cao vµ ph¸t triÓn trôc thø cÊp.

Ph©n bè ®Þa tÇng vµ ®Þa lý: BËc Famen, tõ ph©n ®íi triangularis gi÷a ®Õn ph©n ®íi triangularis trªn ë §øc, Ba Lan, BØ, Mü, Trung Quèc vµ ViÖt Nam.

Palmatolepis delicatula Branson
& Mehl, 1934

B¶n ¶nh 1, h×nh 6

M« t¶: Th©n ng¾n, réng, kh«ng cã t« ®iÓm. Bê tr­íc cña th©n trong th¼ng vµ giao víi phiÕn r¨ng b»ng mét gãc nhän; thuú trong réng, khã ph©n biÖt víi th©n.

Ph©n bè ®Þa tÇng vµ ®Þa lý: BËc Famen, ®íi triangularis; ph©n bè nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi.

Ho¸ th¹ch r¨ng nãn Famen ë vïng §«ng Khª do TS NguyÔn H÷u Hïng (ViÖn NC §Þa chÊt vµ Kho¸ng s¶n) s­u tËp vµ ®· cho phÐp t¸c gi¶ sö dông ®Ó c«ng bè. B¶n kÕt qu¶ x¸c ®Þnh ho¸ th¹ch R¨ng nãn cho tuæi Famen sím ®­îc TS T¹ Hoµ Ph­¬ng (§H Khoa häc Tù nhiªn, §HQG Hµ Néi) kiÓm tra. ¶nh chôp ho¸ th¹ch do KS Ph¹m B×nh thùc hiÖn qua thiÕt bÞ vi dß ®iÖn tö JXA-8800 (Phßng ph©n tÝch Microsond, ViÖn NC §Þa chÊt vµ Kho¸ng s¶n). T¸c gi¶ xin bµy tá lêi c¶m ¬n tíi c¸c nhµ khoa häc kÓ trªn.

1. Bourret R., 1922. Etudes gÐologiques sur le Nord Est du Tonkin (Feuilles de Baolac, Caobang, Backan, Thatkhe et Long Tcheou). Bull. SGI, XI/1. Hµ Néi.
2. §ovjikov A. E. (Chñ biªn), 1965. Geologija Severnogo Vietnama - Objasnitelnaja zapiska geologitcheskoi karte Severnogo Vietnama, 665 str. GGU (b¶n tiÕng Nga), Hµ Néi; §Þa chÊt miÒn b¾c ViÖt Nam - B¶n thuyÕt minh cho B¶n ®å ®Þa chÊt miÒn B¾c ViÖt Nam: 584 tr.. Nxb Khoa häc kü thuËt, Hµ Néi, 1971.
3. Ph¹m §×nh Long (Chñ biªn), 1974. §Þa chÊt vµ kho¸ng s¶n tê Chinh Si - Long T©n. ThuyÕt minh tãm t¾t tê B§§C Chinh Si – Long T©n tû lÖ 1: 200.000. Côc §Þa chÊt vµ Kho¸ng s¶n ViÖt Nam, Hµ Néi.
4. T¹ Hßa Ph­¬ng, 1998. Upper Devonian conodonts biostratigraphy in ViÖt Nam. J. of Geology, B/ 11-12: 76-84. Hµ Néi.

H×nh 1, 2. Palmatolepis triangularis Sannemann, 1955

H×nh 3, 4. Palmatolepis cf. Pa. triangularis Sannemann, 1955

H×nh 5. Palmatolepis sp.

H×nh 6. Palmatolepis delicatula Branson & Mehl, 1934

H×nh 7. Palmatolepis clarki Ziegler, 1962