Chương 2

LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VÀ XÂY DỰNG HỒ SƠ
VƯỜN QUỐC GIA - DI SẢN THIÊN NHIÊN THẾ GIỚI PHONG NHA - KẺ BÀNG

2.1. LỊCH SỬ THÁM HIỂM HANG ĐỘNG

Trên bản đồ Việt Nam, Quảng Bình là tỉnh có chiều ngang hẹp nhất, chỉ rộng khoảng 40 km từ bờ biển đến biên giới Việt - Lào theo đường chim bay. Vậy mà nơi đó chứa đựng bao điều kỳ lạ của thiên nhiên như một bức tranh sơn thuỷ hữu tình. Theo thời gian các quá trình địa chất nội sinh và ngoại sinh đã kiến lập nên dãy núi Trường Sơn hùng vĩ. Trải qua những pha tạo núi mạnh mẽ, những hệ thống hang động độc đáo đã trở thành huyền thoại do hoạt động đứt gãy kiến tạo và quá trình karst ngoại sinh.

Động Phong Nha được lấy tên từ làng Phong Nha để gọi thay cho "Trùa Hang" (tức "Chùa Hang") là tên gọi của người dân địa phương. Người Quảng Bình đã coi Phong Nha là chùa linh thiêng từ lâu đời. Người địa phương hầu hết có nguồn gốc từ huyện Quảng Trạch (các xã Quảng Lộc, Quảng Hoà, Quảng Minh và Quảng Sơn). Họ đến lưu vực sông Son để lập nghiệp và khai khẩn đất hoang. Ngay từ đầu thế kỷ XX từ Ngọn Rào (tức thượng nguồn sông Son hay còn gọi là Rào Son) đến làng Phong Nha là một xứ sở hoang sơ không một bóng người, là thế giới của thú dữ, chim kêu, vượn hót. Ngay những năm 1950, không có làng nào ở huyện Quảng Trạch mà không có người bị hổ ăn thịt do vào rừng khai thác lâm sản. Ở các làng thượng lưu sông Son không có đêm nào ông "Ba mươi" lại không tấn công bò và lợn ngay sát giường ngủ của người. Người làng Phong Nha kể rằng thời Pháp thuộc họ đã đốt đuốc vào thám hiểm "Trùa Hang" rất nhiều lần. Vào sâu bao nhiêu họ không biết, nhưng mỗi lần đi vào đốt hết 10 bó đuốc dài 2 m còn lại để dành 12 bó đuốc để đốt quay ra. Những đoạn hang Phong Nha có hình dạng, phong cảnh kỳ dị, các hang Tối, hang Chày, hang Vòm... họ đều biết và hướng dẫn cho bộ đội làm nơi cất giấu vũ khí và nơi sơ tán của dân hết sức có hiệu quả trong cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước. Sau những lần thám hiểm bằng đuốc mà vẫn không tới đích người Phong Nha đã thêu dệt lên những huyền thoại về "Trùa Hang" dài vô tận và trước cửa hang có con "bò vàng" sống dưới hang nước sâu không đáy để canh giữ cho "Trùa" mãi linh thiêng.