2.3. LỊCH SỬ XÂY DỰNG HỒ SƠ DI SẢN THIÊN NHIÊN THẾ GIỚI
Năm 1986, khu động Phong Nha đă được Chính phủ Cộng hoà Xă hội chủ nghĩa Việt Nam xếp hạng di sản quốc gia và đa vào danh sách các di sản quốc gia đặc biệt quan trọng theo quyết định số 194/CP của Thủ tướng Chính phủ.
- Quyết định 236-VH/QĐ của Bộ Văn hoá ghi nhận động Phong Nha và bến phà Xuân Sơn là di sản quốc gia.
Năm 1991, để xây dựng Luận chứng kinh tế kỹ thuật khu bảo tồn thiên nhiên Phong Nha, Quảng B́nh, Viện Điều tra quy hoạch rừng đă tổ chức khảo sát các chuyên đề về thảm thực vật, khu hệ thực vật, khu hệ động vật, các điều kiện tự nhiên và xă hội khác để làm cơ sở cho việc quy hoạch bảo tồn.
Năm 1993, khu bảo tồn thiên nhiên Phong Nha được chính thức thành lập với diện tích 41.132 ha.
Từ năm 1991 đến 1995, các nhà nghiên cứu động vật của Viện Điều tra quy hoạch rừng và trường Đại học Lâm nghiệp đă đến khảo sát các loài linh trưởng trong vùng Phong Nha.
Trong các năm 1996-1997, đoàn điều tra của dự án RAS/93/102 đă đến nghiên cứu về đa dạng sinh học của vùng Phong Nha - Kẻ Bàng và tổ chức hội thảo đa dạng sinh học vùng biên giới Việt - Lào, trong đó đă đề xuất việc xây dựng Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng.
Năm 1997, Sở Khoa học, Công nghệ và Môi trường Quảng B́nh đă tiến hành đánh giá tác động môi trường đối với khu Bảo tồn thiên nhiên Phong Nha.
Từ những kết quả trên, một dự án mới đă h́nh thành với tên gọi: "Dự án xây dựng Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng giai đoạn 2000-2005" bao gồm toàn bộ vùng núi đá vôi Phong Nha - Kẻ Bàng và hệ thống hang động trong khu vực với tổng diện tích khoảng 147.945 ha.
Năm 1999, đoàn khảo sát đa dạng sinh học VQG Phong Nha - Kẻ Bàng do tổ chức DANIDA tài trợ thông qua sứ quán Vương quốc Đan Mạch ở Hà Nội đă lập báo cáo chính thức "Đánh giá sơ bộ ư nghĩa và những ưu tiên bảo tồn Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng, tỉnh Quảng B́nh, Việt Nam" do R. J Timmins, Đỗ Tước và Trịnh Việt Cường chủ biên.
Nhằm xúc tiến việc đề nghị công nhận VQG Phong Nha - Kẻ Bàng là Di sản thế giới, ngày 21/4/1997, Văn pḥng Chính phủ có công văn về việc bảo tồn đa dạng sinh học vùng biên giới Việt - Lào, trong đó có đề nghị nâng hạng khu bảo tồn thiên nhiên Phong Nha thành Vườn quốc gia và đề nghị UNESCO xét duyệt đa vào danh mục di sản thế giới, trong đó có hệ thống hang động Phong Nha. Trên cơ sở đó Bộ Văn hoá Thông tin có công văn 204/CV/BTBT ngày 19/01/1998 đề nghị tỉnh Quảng B́nh xây dựng hồ sơ đề nghị xếp khu động Phong Nha vào Di sản thiên nhiên thế giới.
Sau cuộc họp giữa Bộ Văn hoá Thông tin và UBND tỉnh Quảng B́nh, Bộ đă ra thông báo 592/TB-BTBT ngày 02/3/1998 xác định tên gọi đăng kư bước đầu là "Khu động Phong Nha", trước mắt thực hiện điều tra nghiên cứu trong phạm vi diện tích 41.000 ha. Việc xây dựng hồ sơ, các cơ quan chức năng sẽ phối hợp chặt chẽ với Viện Điều tra quy hoạch rừng đảm bảo chất lượng theo mẫu hồ sơ năm 1997 của Hội đồng Di sản thế giới.
Ngày 20/4/1998 UBND tỉnh Quảng B́nh có công văn 264/UB gửi Trung tâm Tài nguyên và Môi trường lâm nghiệp, Viện Điều tra quy hoạch rừng giúp tỉnh Quảng B́nh lập Hồ sơ Di sản thiên nhiên Thế giới "Khu động Phong Nha" theo tinh thần Hội nghị liên ngành 09/01/1998 tại Bộ Khoa học Công nghệ và Môi trường và ngày 23/02/1998 tại Bộ Văn hoá Thông tin.
Trung tâm Tài nguyên và Môi trường, Viện Điều tra Quy hoạch rừng phối hợp với các cơ quan trong tỉnh mà đầu mối là Sở Khoa học, Công nghệ và Môi trường đă hoàn thành "Hồ sơ Di sản thiên nhiên khu động Phong Nha", đảm bảo đúng thủ tục theo mẫu của UNESCO và gửi đi Paris trớc ngày 30/06/1998.
Song song với việc lập hồ sơ di sản "Khu động Phong Nha" thực hiện theo tinh thần công văn 1923/QHQT ngày 21/05/1998 của Văn pḥng Chính phủ, UBND tỉnh Quảng B́nh đă có công văn số 969-CV/UB ngày 27/12/1997 gửi Thủ tướng Chính phủ và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) xin nâng hạng khu bảo tồn thiên nhiên Phong Nha và mở rộng thành VQG Phong Nha - Kẻ Bàng.
Căn cứ công văn 367/BNN-KH ngày 16/01/1998 của Bộ NN&PTNT đồng ư giúp tỉnh xây dựng dự án Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng và theo đề nghị của UBND tỉnh Quảng B́nh tại công văn 198/UB ngày 01/04/1998 và Chi cục Kiểm lâm tại công văn 148/KL-KTT ngày 15/06/1998 Bộ NN&PTNT đă có Quyết định số 1888/QĐ-BNN-KH ngày 29/06/1998 phê duyệt đề cơng và dự toán vốn chuẩn bị đầu tư nâng hạng khu bảo tồn thiên nhiên Phong Nha và mở rộng xây dựng thành Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng.
Trung tâm Tài nguyên và Môi trường lâm nghiệp, Viện Điều tra Quy hoạch rừng đă hoàn thành dự án, và ngày 08/03/2000 Bộ NN&PTNT có văn bản 741/BNN-KH thẩm định dự án đầu tư VQG Phong Nha - Kẻ Bàng trong đó về mặt tổ chức: cấp quyết định đầu tư trực tiếp là UBND tỉnh Quảng B́nh với chủ đầu tư là Ban Quản lư VQG Phong Nha - Kẻ Bàng do UBND tỉnh Quảng B́nh quyết định.
Để đáp ứng mục tiêu xây dựng VQG Phong Nha - Kẻ Bàng và lập hồ sơ di sản thiên nhiên trên nền tảng VQG, nối tiếp văn bản thẩm định của Bộ NN&PTNT, UBND tỉnh Quảng B́nh đă có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ số 315/UB ngày 01/04/2000 về việc nâng hạng thành VQG Phong Nha - Kẻ Bàng và phê duyệt dự án đầu tư.
Sau khi nhận được hồ sơ di sản "Khu động Phong Nha", tháng 02/1999 một phái đoàn chuyên gia kỹ thuật của IUCN đại diện cho UNESCO đă đến thẩm định tại Quảng B́nh. Sau khi đi khảo sát và tham khảo các tài liệu, đoàn đă có báo cáo thẩm định gửi Hội đồng Di sản thế giới họp tại Marrakesh, Maroc từ 29/11 đến 04/12/1999, trong đó nêu rơ:
1. Đánh giá cao và khẳng định những giá trị toàn cầu nổi bật của di sản thiên nhiên Phong Nha - Kẻ Bàng và những giá trị này đáp ứng những tiêu chuẩn để công nhận là di sản thiên nhiên thế giới (tiêu chí 1 và 4).
2. Đề nghị những bổ sung:
- Xác định lại tên gọi di sản là: Khu Bảo tồn thiên nhiên Phong Nha - Kẻ Bàng (hay VQG Phong Nha - Kẻ Bàng) với điều kiện mở rộng khoảng 150.000 ha.
- Kiện toàn bộ máy quản lư khu vực đăng kư đưa vào khu di sản
- Xây dựng bổ sung bản đồ địa chất
- Điều chỉnh các văn bản tư liệu của hồ sơ theo tên gọi mới, địa vực phân bổ mới.
Ngày 23/02/2000, Văn pḥng Chính phủ có văn bản 620/VPCP-VX gửi các Bộ có liên quan, UB Quốc gia UNESCO Việt Nam và UBND tỉnh Quảng B́nh có ư kiến về điều chỉnh, bổ sung hồ sơ đăng kư khu Phong Nha - Kẻ Bàng vào danh sách Di sản thiên nhiên Thế giới.
Để thực hiện công việc bổ sung hồ sơ, cuộc họp giữa khoa Địa chất, khoa Địa lư trường Đại học Khoa học tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội và Trung tâm Tài nguyên Môi trường, Viện Quy hoạch rừng Bộ NN&PTNT, UBND tỉnh Quảng B́nh đề nghị tiếp tục giúp đỡ tỉnh cùng với Sở Khoa học, Công nghệ và Môi trường của tỉnh bổ sung và hoàn chỉnh hồ sơ đăng kư di sản để kịp gửi đi Paris trong tháng 6/2000.
Thực chất của công việc bổ sung hồ sơ di sản là viết lại toàn bộ phần hồ sơ, một phần phụ lục và bổ sung một số ảnh, phim Slide về địa chất địa mạo và các văn bản mới có liên quan đến phần mở rộng khu bảo tồn thiên nhiên thành VQG.
Ngày 02/6/2000 tỉnh Quảng B́nh đă tổ chức báo cáo thành quả bổ sung hồ sơ di sản trước UBND tỉnh và các cơ quan trong tỉnh trước khi thẩm định chính thức ở Bộ VHTT tại Hà Nội.