Đầu tháng 10/ 2010, chúng tôi đã đến đỉnh Cao Sơn (cao 436 m, tọa độ: 38, 28) ¹, tại mỏ Cao Sơn thuộc thị xã Cẩm Phả, Quảng Ninh.

Hiện đỉnh Cao Sơn đã và đang bị san, ủi, bóc đi phục vụ cho việc khai thác than nên nơi chúng tôi khảo sát, độ cao của đỉnh trước đây là 436 m, nay chỉ còn 338 m. Việc san ủi vẫn đang tiếp tục. Đương nhiên là vết lộ khảo sát ngày ấy không biết đến nay có còn không ?

Tuy chợt đến, nhưng rất may mắn là hiện trường vẫn còn cho phép chúng tôi xác định được đây là phần cao nhất của mặt cắt hệ tầng Hòn Gai. Mặt cắt phần trên vết lộ hiện có độ cao 338 m, còn mặt cắt phần dưới lộ ra ở đường ô tô ngoằn ngoèo của mỏ leo lên đỉnh.

Mặt cắt bao gồm cát kết hạt thô xen bột kết màu xám, sét than, ít ổ than nhỏ, nhiều lớp cuội kết, sỏi kết quarzit-thạch anh màu trắng sữa, ít cuội là silic sẫm màu. Hạt cuội, sỏi thường có kích thước khoảng 2-3 cm, mài tròn, gắn kết chặt. Thế nằm chung của các lớp đá cắm về bắc. Nhìn chung, đặc điểm thạch học kể trên tương tự mặt cắt có “cuội kết Chùa Đồng” ở Yên Tử.

Tại vết lộ khảo sát trên đỉnh hiện nay lộ chủ yếu cát kết hạt thô, sỏi kết, cuội kết, xen rất ít lớp mỏng bột kết. Trong các lớp mỏng bột kết này đã tìm được hóa thạch Thực vật (mẫu CS. 03). Kết quả xác định của nhà cổ sinh Nguyễn Chí Hưởng có các dạng sau:

1. Carpolithus sp.(số lượng nhiều) gặp trong cả T₃ và J₁ (đây là loại vỏ hạt của thực vật Hạt kín).

2. Czekanowskia sp. (số lượng nhiều) ở Việt Nam ít gặp. Trịnh Thọ, Nghiêm Nhật Mai và Trần Đình Nhân đã gặp ở hệ tầng Đồng Đỏ, nhưng không biết ở phần nào của mặt cắt. Dạng ở đây hơi giống với C. rigida gặp nhiều trong J₁ ở nhiều nước.

3. Radicites sp. (số lượng ít) là rễ cây, không có ý nghĩa về tuổi.

4. Equisetites sp. vài di tích, dạng này không quen thuộc.

5. Strobil, là dạng bông cầu của cây khỏa tử. Có thể nó là bông cầu của Equisetites.

Về tuổi thì mẫu không có dạng phổ biến của Trias muộn, có khả năng có tuổi Jura sớm tuy còn thiếu một số dạng điển hình.

Quan hệ của phần trầm tích hạt thô chứa hóa thạch Thực vật Jura sớm nói trên với những trầm tích chứa than có giá trị khai thác nằm dưới là quan hệ chuyển tiếp. Nhưng, ranh giới giữa Jura và Trias chưa xác định được, vì đá san bóc từ trên lăn xuống ngổn ngang, chưa tìm được hóa thạch Trias muộn trong đá gốc.

Do đó, chiều dày của mặt cắt nghiên cứu chỉ có thể ước tính khoảng 200-300 m (?). Đây là phần trên cùng của hệ tầng Hòn Gai và có tuổi Jura sớm, tại Cao Sơn. Có thể liên hệ so sánh với “cuội kết Chùa Đồng” ở Yên Tử.