CẤU TRÚC ĐỊA CHẤT - KIẾN TẠO MESO-KAINOZOI
VÙNG TRÀNG AN (NINH BÌNH)

ĐỖ TUYẾT², NGUYỄN ĐẠI TRUNG¹, TRẦN TÂN VĂN¹, NGUYỄN ĐÌNH HỮU³,
ĐÀM NGỌC², ĐINH TIẾN DŨNG¹, TRẦN MINH THUẬN¹, TRỊNH THỊ THÚY¹

¹Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản, Thanh Xuân, Hà Nội

²Hội Địa mạo - Đệ tứ Việt Nam

³Hội Cổ sinh - Địa tầng Việt Nam

Tóm tắt: Quần thể danh thắng Tràng An, Ninh Bình được hầu hết người Việt Nam và bạn bè quốc tế ngưỡng mộ bởi cảnh quan đặc sắc của nó. Nơi đây có địa tầng đá vôi Trias bao phủ gần như toàn bộ diện tích. Đá vôi có cấu trúc phân lớp từ mỏng đến vừa, có thế nằm ngang hoặc nghiêng thoải, có thành phần tinh khiết với độ thuần vôi cao, đặc biệt lại chịu ảnh hưởng mạnh của các hoạt động kiến tạo Tiền Đệ tam và cả trong Kainozoi. Thế nên móng cứng Tiền Đệ tam bị sụt lún chìm hình thành bể Kainozoi sâu 5000 m ở đồng bằng Hà Nội và trên 15000 m ở vịnh Bắc Bộ. Sự kiện này dẫn đến biến dạng nghiêng của móng cứng trong đó có vùng Tràng An. Theo đó ở Tràng An một hệ thống các khe nứt, đứt gãy cắt vào đá vôi có các phương TB-ĐN, ĐB-TN, kinh tuyến và á kinh tuyến được thiết lập và tạo nên kiểu cấu trúc ô mạng. Quá trình karst hóa lâu dài trong điều kiện khí hậu nhiệt đới ẩm có gió mùa với lượng mưa cao đã thuận lợi cho karst hóa phát triển để tạo ra cảnh quan đặc sắc ở nơi này. Tràng An nằm vùng bờ biển vịnh Bắc Bộ từng chịu tác động cải biến của biển tiến một vài lần trong Pleistocen. Những tác động đó thể hiện rõ rệt hơn nhiều trong Holocen liên quan đến biển tiến Flandrian với mức biển cực đại có độ cao đến 6m vào khoảng 5000 năm trước, biến Tràng An khi ấy thành quần đảo, xung quanh là các vịnh lớn nhỏ. Sau đó biển rút dần và trên đường biển thoái ấy có biểu hiện biển dừng ở các độ cao 3-4 m và 1,5-2 m và biến Tràng An thành “Hạ Long trên cạn”. Những khoảng biển ngừng hay ổn định trong một thời gian tương đối dài đã dẫn đến hình thành 3 mức ngấn biển và những mái đá ăn sâu vào các khối đá vôi có hầu, hà biển bám ở các độ cao 5-6 m, 3,5-4 m, 1,5-2 m. Từ độ sâu -2 m biển tiến trở lại cho đến vị trí ngày nay, bề mặt thấp nhất của Tràng An đồng thời là cơ sở xâm thực địa phương khiến cho nhiều thung lũng, trũng kín karst trở thành đầm lầy ngập nước. Các hang động nằm ngang xuyên núi nối các thung lũng, trũng kín ngập nước có vách dựng đứng lại với nhau đưa du khách từ hang âm u, tĩnh mịch trở lại vùng trời mây non nước chói lòa mà lãng mạn - một chốn tiên cảnh trên  đất liền.