HANG ĐỘNG NÚI LỬA - ĐIỂM NHẤN ĐẶC BIỆT CÓ GIÁ TRỊ NỔI BẬT TOÀN CẦU

CỦA CÔNG VIÊN ĐỊA CHẤT TOÀN CẦU UNESCO ĐẮK NÔNG

La Thế Phúc^(1)(*), Hiroshi Tachihara⁽²⁾, Tsutomu Honda⁽²⁾,
Lương Thị Tuất⁽¹⁾, Bùi Văn Thơm⁽³⁾, Phạm Đình Sắc⁽¹⁾, Nguyễn Khắc Sử⁽⁵⁾,
Nguyễn Tiến Hóa⁽⁶⁾, Vũ Trọng Tấn⁽⁶⁾, Nguyễn Tiến Sơn⁽⁶⁾,
Nguyễn Lợi Lộc⁽⁶⁾, Đinh Xuân Hoàng⁽⁶⁾, Nguyễn Thanh Tùng⁽⁷⁾,
Đặng Thị Hải Yến⁽¹⁾⁽⁸⁾, Nguyễn Trung Minh⁽¹⁾

⁽¹⁾ Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam; ⁽²⁾ Hội Hang động Núi lửa Nhật Bản (VSS);

⁽³⁾ Viện Địa chất, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam; ⁽⁴⁾ Viện Sinh thái và Tài nguyên Sinh vật, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam;

⁽⁵⁾ Hội Khảo cổ học Việt Nam; ⁽⁶⁾ Liên đoàn Bản đồ Địa chất Việt Nam, Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam;

⁽⁷⁾ Công ty Cổ phần Đầu tư Phú Gia Phát – Hồ Chí Minh; ⁽⁸⁾ Học viện Khoa học và Công nghệ, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam

^(*)Tác giả liên hệ; e-mail: laphuc@gmail.com

Tóm tắt: Hang động núi lửa ở khu vực Krông Nô, tỉnh Đắk Nông được phát hiện năm 2007, được khảo sát và đo vẽ chi tiết từ năm 2012 - 2017, được nghiên cứu tổng thể về di sản địa chất - đa dạng sinh học - di sản văn hóa và sinh địa hóa môi trường từ năm 2017 đến nay. Về địa chất: các hang động ở Krông Nô có nguồn gốc nguyên sinh/nội sinh, trong khi các cửa/miệng hang lại chủ yếu có nguồn gốc thứ sinh/ngoại sinh. Các thành tạo nội thất trong hang động núi lửa Krông Nô rất phong phú, đa dạng và là những bằng chứng khoa học xác thực chứng minh cho nguồn gốc nội sinh và cơ chế thành tạo hang do thoát khí - co rút thể tích của dòng dung nham. Về sinh học: đây là môi trường sống của nhiều loài sinh vật, trong đó có những loài đặc hữu chỉ bắt gặp sống trong hang động núi lửa Krông Nô. Về di sản văn hóa: hang động Krông Nô chứa các di tích khảo cổ, đặc biệt là di cốt người tiền sử, rất hiếm gặp ở Tây Nguyên và hang động núi lửa trên thế giới. Môi trường sinh - địa hóa trong hang động núi lửa Krông Nô rất thích nghi cho việc bảo tồn vật chất hữu cơ, xương, răng động vật cũng như di cốt người tiền sử. Giá trị nổi bật toàn cầu của hệ thống hang động núi lửa ở đây đã được xác lập trên cả ba lĩnh vực di sản địa chất, sinh học và văn hóa/khảo cổ tiền sử. Tất cả các giá trị di sản của hang động núi lửa Krông Nô đã được nghiên cứu, xác lập tổng thể để bảo tồn, phục vụ cộng đồng và khai thác du lịch, góp phần phát triển bên vững kinh tế xã hội. Bài viết này giới thiệu một số kết quả nghiên cứu nổi bật bước đầu về di sản trong các hang động núi lửa Krông Nô của Công viên Địa chất Toàn cầu UNESCO Đắk Nông.

Từ khóa: hang động núi lửa, di sản địa chất, di tích tiền sử, công viên địa chất, Đắk Nông.

(Xem toàn văn: Liên hệ với Tạp chí Địa Chất – Trung tâm Thông tin, Lưu trữ và Tạp chí địa chất)