ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÀNH VÀ TÍNH QUY LUẬT
TRONG PHÂN BỐ HANG ĐỘNG NÚI LỬA Ở TÂY NGUYÊN
VÀ ĐÔNG NAM BỘ TỪ GÓC NHÌN CỦA NGHIÊN CỨU ĐỊA MẠO

Đặng Văn Bào¹, Ngô Văn Liêm¹*. Trần Văn Trị²

¹ Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQGHN
² Tổng hội Địa chất Việt Nam
Email: liemnv@hus.edu.vn

Tóm tắt: Mục tiêu của bài báo là làm sáng tỏ vai trò và ý nghĩa địa mạo của các thành tạo liên quan với quá trình hình thành và phát triển của hang động núi lửa ở Tây Nguyên và Đông Nam Bộ. Theo đó, địa hình khu vực phân bố hang động núi lửa ở Krông Nô (Đắk Nông) và Tân Phú - Định Quán (Đồng Nai) đều thể hiện đặc trưng là hình thái dạng dòng chảy dung nham bazan nguyên sinh còn được bảo tồn tốt. Trên bề mặt địa hình là cảnh quan kiểu “hoang mạc đá lộ trơ” với các tảng, khối đá bazan còn khá tươi mới, mức độ phong hóa kém, tầng đất rất mỏng và thảm thực vật khá thưa thớt. Đặc trưng cảnh quan địa hình, thạch học và vỏ phong hóa của khối bazan Chư B’luk cho phép liên hệ với bazan hệ tầng Phước Tân tuổi Pleistocen muộn (có thể tới Holocen) với mặt cắt chuân được xác lập tại tỉnh Đồng Nai. Các hang động núi lửa nguyên sinh ở Tây Nguyên và Đông Nam Bộ còn tồn tại cho đến ngày nay đều được quan sát thấy ở các khu vực có sự phân bố của các thành tạo bazan trẻ nhất (hệ tầng Phước Tân) và gần những nơi có miệng núi lửa còn thể hiện rất rõ trên địa hình. Bazan trong hang động núi lửa được hình thành ở giai đoạn gần đây, theo các dòng dung nham, chúng chặn ngang/lấp đầy các thung lũng cổ, tạo nên cảnh quan hồ đầm lầy phía thượng nguồn. Việc làm sáng tỏ đặc điểm hình thành, phát triển và quy luật phân bố của hệ thống hang động núi lửa ở Tây Nguyên và Đông Nam Bộ trong mối liên quan với hoạt động núi lửa trẻ nhất có nhiều ý nghĩa khoa học và thực tiễn trong bảo tồn, sử dụng hợp lý tài nguyên vùng Tây Nguyên và Đông Nam Bộ.

Từ khóa: hang động núi lửa, địa mạo núi lửa, Krông Nô, Tây Nguyên, Đông Nam Bộ

(Xem toàn văn: Liên hệ với Tạp chí Địa Chất – Trung tâm Thông tin, Lưu trữ và Tạp chí địa chất)